Συγγραφείς - Θάλεια Παναγή

Συχνά, παρατηρούμε αθλητές που ενώ στην προπόνηση αποδίδουν καλύτερα, και γενικά δείχνουν σημάδια βελτίωσης στην απόδοση τους, κατά τη διάρκεια του αγώνα αδυνατούν να δείξουν τον πραγματικό τους εαυτό και να αποδώσουν στο μέγιστο των ικανοτήτων τους.

Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;

Η αλήθεια είναι πως πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την απόδοση ενός αθλητή κατά την διάρκεια του αγώνα, όπως το άγχος για τον αν θα αποδώσει στο μέγιστο που μπορεί, το άγχος για το εάν θα ικανοποιήσει και ευχαριστήσει τον προπονητή του, τους φιλάθλους ή την οικογένειά του. Το φαινόμενο αυτό, συνήθως παρατηρείται όταν ασκείται πίεση και δίνεται έμφαση στη νίκη. Οι αθλητές στην περίπτωση που νιώθουν την πίεση για την νίκη, έχουν αυξημένα επίπεδα άγχους αλλά και μειωμένα επίπεδα συγκέντρωσης. Αυτή η στάση οφείλεται στο γεγονός ότι η σκέψη τους βρίσκεται στην επιδίωξη της νίκης αντί στο τρόπο που θα τους βοηθήσει να αποδώσουν όσο πιο καλά μπορούν, αν παραμείνουν συγκεντρωμένοι στον αγώνα τους.

Παράλληλα, άλλοι σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση είναι η μειωμένη αυτοπεποίθηση, κόπωση, αλλά και εξωτερικοί παράγοντες όπως προβλήματα στην οικογένεια, ή με σημαντικά πρόσωπα όπως λόγου χάρη, προβλήματα στις σχέσεις με τον προπονητή ή τους συμπαίκτες. Τέλος, ένας τραυματισμός επηρεάζει την απόδοση αφού ένας αθλητής χρειάζεται αρκετό χρόνο για να επανέλθει και να φτάσει στο επίπεδο που βρισκόταν πριν. Ο αθλητής που τραυματίζεται έχει αυξημένα επίπεδα άγχους για το εάν θα καταφέρει να επανέλθει πίσω στην αγωνιστική δράση και για το αν θα καταφέρει να αποδώσει ξανά όπως πριν ή ακόμα για το εάν θα τραυματιστεί ξανά.

Άρα, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους αθλητές να αποδώσουν καλύτερα και να φτάσουν στην κορυφαία τους επίδοση;

Επί του πρακτέου, για να μεγιστοποιηθεί η απόδοση ενός αθλητή θα πρέπει καταρχήν να βρεθούν οι παράγοντες που την επηρεάζουν. Αφού εντοπιστούν, προπονητής και Αθλητικός Ψυχολόγος θα βρουν λύσεις και τρόπους για να βοηθήσουν τον κάθε αθλητή να βελτιωθεί, πάντα μέσα από το συνεχή διάλογο με τον ίδιο τον αθλητή.

Επιπλέον, η στοχοθεσία, είναι ένα από τα βασικότερα συστατικά που μπορούν να συντελέσουν στην βελτίωση της απόδοσης. Όλοι οι αθλητές πρέπει να έχουν ξεκάθαρους στόχους, βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους. Έτσι μ’ αυτό τον τρόπο θα συγκεντρώνονται σ’ αυτούς και θα προσπαθούν για την επίτευξή τους. Οι στόχοι όμως θα πρέπει να είναι ρεαλιστικοί, εφικτοί, συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι και χρονικά δεσμευτικοί.

Ένα άλλο στοιχείο που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στη ψυχολογία του αθλητή είναι η αυτογνωσία του παίκτη. Οι αθλητές μετά από κάθε αγώνα θα πρέπει να εστιάζονται και στα θετικά αλλά και στ’ αρνητικά της επίδοσης τους. Καλό όμως είναι να εξετάζουν τα θετικά της απόδοσης τους και έπειτα τ’ αρνητικά. Εξετάζοντας αρχικά τα θετικά της απόδοσης αυξάνεται η αυτοπεποίθηση του αθλητή, και ακολούθως με την εξέταση των αρνητικών στοιχείων της απόδοσης θέτει ως στόχο του την βελτίωση τους.

Εξάλλου, είναι καλό να γίνεται ξεκάθαρο στους αθλητές ότι μέσα από τα λάθη μας μαθαίνουμε έτσι ώστε να μην τα επαναλάβουμε ξανά. Ο καθένας κάνει λάθη, έτσι καλό θα είναι να αποδεχτούμε το λάθος μας και να σκεφτούμε θετικά, ότι μέσα από τα λάθη μας γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι και συνάμα αθλητές.

Ο προπονητής επίσης μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό και καθοριστικό ρόλο τόσο στη ψυχολογία του αθλητή, όσο και στην απόδοση του. Πώς;;

Μέσω της επιβράβευσης, της ενθάρρυνσης αλλά και της ανατροφοδότησης τόσο στη προπόνηση, όσο και μετά από κάθε αγώνα.

O Αθλητικός ψυχολόγος βοηθά Αθλητές και Προπονητές να φτάσουν στην κορυφαία επίδοση είτε με συμβουλευτική, είτε με την εκμάθηση διαφόρων δεξιοτήτων όπως: Νοερή Εξάσκηση, αυτοδιάλογος, έλεγχος του στρες, ιδανική διέγερση, στοχοθεσία κλπ.

Βοηθά τους αθλητές, να μάθουν να διαχειρίζονται τους παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση τους και δίνει γνώσεις για προσωπική ανάπτυξη και κατά συνέπεια, οδηγεί στην καλυτέρευση του ατόμου. Δηλαδή, βοηθά τους αθλητές να ελέγχουν το σώμα και το μυαλό τους. Παράλληλα, ο Αθλητικός Ψυχολόγος αναπτύσσει στενή συνεργασία με τον προπονητή έτσι ώστε μαζί, αφού εντοπίζουν τα ιδιαίτερα στοιχεία με τα οποία το άτομο-αθλητής μπορεί να βελτιωθεί ή ακόμη και τα στοιχεία εκείνα που εμποδίζουν ή παρεκκλίνουν τον αθλητή από τις πραγματικές δυνατότητές του, εστιάζουν στις μεθόδους που βοηθούν τον αθλητή να πετύχει τους στόχους του και να μεγιστοποιήσει την απόδοσή του.

Είναι ξεκάθαρο ότι η απόδοση ενός αθλητή μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς και ποικίλους παράγοντες, αλλά μπορεί επίσης να βελτιωθεί. Απαιτεί βέβαια κόπο, προσπάθεια και χρόνο. Χρειάζεται η συνεργασία του αθλητή, του προπονητή αλλά και του αθλητικού Ψυχολόγου. Αυτό το τρίγωνο είναι το κλειδί πάνω στο οποίο οφείλει και πρέπει να στηρίζεται ο αθλητισμός γιατί είναι αυτό που μπορεί να φέρει την επιτυχία στον αθλητή.

Στο χέρι του κάθε αθλητή και κυρίως του προπονητή βρίσκεται η απόφαση να ενσωματωθεί η Ψυχολογική προετοιμασία στην καθημερινή προπόνηση μέσα από ποικίλες δράσεις που στοχεύουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και εκμάθηση τεχνικών, με τις οποίες ο αθλητής μαθαίνει να ελέγχει την ψυχολογία του στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Κι εφόσον, όσα εξαρτούνται από μας τους ίδιους, ξεκινούν από τη ψυχοσύνθεσή μας, «εκ των έσσω», η σωστή και επαγγελματική καθοδήγηση είναι το πλεονέκτημα που θα οδηγήσει στην επιτυχία.

Η πιθανότητα για ένα αθλητή να τραυματιστεί κατά την διάρκεια της καριέρας του είναι σχετικά ψηλή. Ο τραυματισμός επομένως, αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά και επώδυνα γεγονότα στην καριέρα ενός αθλητή. Πώς αντιμετωπίζεται ο τραυματισμός; Είναι αρκετή η υποστήριξη των γιατρών και των οικείων ενός αθλητή; Και αν ναι, γιατί συχνά παρατηρείται το φαινόμενο αδυναμίας του αθλητή να επανέλθει στη προηγούμενη κατάσταση παρόλο που έχει αποκατασταθεί πλήρως ο τραυματισμός;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τα αίτια ενός τραυματισμού είναι αναμφισβήτητα μια περίπλοκη διαδικασία

Ένας τραυματισμός μπορεί να προέρχεται από φυσικούς παράγοντες όπως για παράδειγμα κάποια μυο-σκελετική ανωμαλία , αλλά και από άλλους παράγοντες όπως κάποιος προηγούμενος τραυματισμός, από την άσχημη κατάσταση του γηπέδου, την υπερ-προπόνηση ή ακόμα και τις άσχημες μετεωρολογικές συνθήκες. Παράλληλα όμως, ένας τραυματισμός μπορεί να οφείλεται στις συνθήκες κατά τη διάρκεια ενός αγώνα ή της προπόνησης, στον χρόνο συμμετοχής στους αγώνες αλλά και από τον μηχανισμό του αθλήματος (συγκρούσεις, επαφή κλπ). Τέλος, ένας τραυματισμός μπορεί να οφείλεται και σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες όπως την έλλειψη αυτοπεποίθησης, το στρες, την αρνητική ψυχική διάθεση (ένταση, κατάθλιψη, θυμός, κούραση).

Είναι φυσικό επόμενο ότι ένας τραυματισμός θα επιφέρει ψυχολογικές αλλαγές στον αθλητή. Οι τραυματισμοί συνήθως, συνδέονται με φόβο, θυμό, θλίψη, απομόνωση, ένταση, άγχος και μείωση της αυτοπεποίθησης.

Παρατηρούμε καθημερινά παραδείγματα κορυφαίων αθλητών που τραυματίζονται και δεν έχουν την απαιτούμενη βοήθεια, κυρίως στο ψυχολογικό/συναισθηματικό τομέα, έτσι ώστε αφού αποκατασταθούν σωματικά, να επανέλθουν στους αγωνιστικούς χώρους έτοιμοι και ψυχολογικά, ώστε ν’ αποδώσουν με αυτοπεποίθηση και χωρίς κανένα άγχος ή φόβο.

Πως μπορούμε όμως να βοηθήσουμε ένα αθλητή να επανέλθει το συντομότερο και να έχει όσο το δυνατόν πιο λίγες ψυχολογικές αλλαγές;

Στην Αθλητική Ψυχολογία, αναφέρονται πολλοί ψυχολογικοί παράγοντες που ενισχύουν την αποκατάσταση. Καταρχήν, η στάση του αθλητή προς το πρόβλημά του διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της αποκατάστασης. Ο αθλητής θα πρέπει να συνειδητοποιήσει, ότι η επαναφορά του στην αθλητική δραστηριότητα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την θετική του στάση προς το πρόβλημα του.

Παράλληλα, η κοινωνική άλλα και συναισθηματική υποστήριξη βοηθάει πολύ τους αθλητές τόσο στην αυτοπεποίθηση τους, όσο και στην μείωση του στρες. Μπορεί να βοηθήσουν επίσης τον αθλητή να ξεφύγει από την απομόνωση και να δεχθεί την απαιτούμενη βοήθεια για να επανέλθει το συντομότερο. Ο προπονητής, οι συναθλητές, η οικογένεια και οι φίλοι του αθλητή είναι οι κύριες πηγές συναισθηματικής και κοινωνικής υποστήριξης.

Ένας αθλητής καλό θα ήταν να σκεφτεί ότι μέσα από ένα τραυματισμό μπορεί να προκύψουν και διάφορα οφέλη τα οποία έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη της προσωπικότητας μέσα από δύσκολες καταστάσεις, την εκμάθηση διαχείρισης του στρες, την αύξηση της αυτό-αποτελεσματικότητας αλλά και την αύξηση των εσωτερικών κινήτρων.

Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό πως η τεχνική υποστήριξη από ένα Αθλητικό ψυχολόγο, μπορεί να βοηθήσει τον αθλητή να επανέλθει πιο σύντομα. Τι εννοώ;

Ένας Αθλητικός Ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει καταρχήν τον Αθλητή να δεχθεί την απαιτούμενη βοήθεια από τους ειδικούς (ιατρό, φυσιοθεραπευτή, γυμναστή) για να αποκαταστήσει τον τραυματισμό του, εφόσον αρνείται για διάφορους λόγους να δεχτεί την απαιτούμενη βοήθεια. Πως;

Παρέχει στον αθλητή συναισθηματική υποστήριξη και τον βοηθά ν’ αποδεχτεί το πρόβλημά του. Τον ενημερώνει για την φύση του τραυματισμού σε συνεργασία με το ιατρικό προσωπικό, του εξηγεί τους στόχους της θεραπείας και του δίνει λεπτομέρειες για την διαδικασία αποκατάστασης. Η παρακίνηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αποδοχή βοήθειας.

Ακολούθως, ο αθλητής θα πρέπει να διδαχτεί από τον Αθλητικό Ψυχολόγο κάποιες ψυχολογικές δεξιότητες, οι οποίες θα τον βοηθήσουν να προσαρμοστεί καλύτερα στη διαδικασία της αποκατάστασης και να επανέλθει πιο σύντομα με αυτοπεποίθηση μετά την αποκατάσταση.

Οι βασικότερες από τις τεχνικές αυτές είναι ο καθορισμός στόχων, η νοερή απεικόνιση, ο θετικός αυτό-διάλογος και η συμβουλευτική.

Ένας τραυματισμός μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Σωστό πρόγραμμα αποκατάστασης νοείται το πρόγραμμα που περιλαμβάνει ιατρική , συναισθηματική-κοινωνική υποστήριξη αλλά και ψυχολογική υποστήριξη για να λειτουργήσει αποτελεσματικότερα. Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί ότι η συστηματική χρήση των ψυχολογικών τεχνικών μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες πρόκλησης ενός τραυματισμού.

Στις μέρες μας η ανάγκη του κάθε αθλητή να ξεχωρίσει είναι εμφανής. Ο κάθε αθλητής (υψηλού ή μη επιπέδου) δημιουργεί τη δική του υποστηρικτική ομάδα, με την οποία δουλεύει για να υλοποιήσει τους στόχους του. Οι ομάδες αυτές κυρίως αποτελούνται από τον αθλητικό διατροφολόγο, τον εργο-φυσιολόγο, τον αθλητικό ψυχολόγο, τον γυμναστή αλλά και τον φυσιοθεραπευτή.

Στην αρχή της χρονιάς γίνονται διάφορες αξιολογήσεις και βάση των αποτελεσμάτων ο αθλητής θέτει διάφορους στόχους όπου θέλει να υλοποιήσει.

Η στο-χοθεσία αποτελεί μια από τις σημαντικότερες τεχνικές στον αγωνιστικό αθλητισμό. Όλοι οι αθλητές από μικρή ηλικία είναι καλό να θέτουν στόχους και να προσπαθούν να τους υλοποιήσουν αφού η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αθλητική ανάπτυξη και εξέλιξη του κάθε νεαρού αθλητή ή και αθλητή υψηλού επιπέδου.

Τι είναι στόχοι;

Οι στόχοι περιγράφουν αυτό που θέλει να επιτύχει ο κάθε αθλητής, προπονητής ή ολόκληρη η ομάδα, και μπορούν να τον βοηθήσουν στην εξέλιξη.

Γιατί να θέσω στόχους;

Οι στόχοι δίνουν κίνητρα και ποιότητα στην προπόνηση, αλλά και σαφείς προσδοκίες, νέες προκλήσεις και βοηθούν τον αθλητή αλλά και τον προπονητή να ξεφύγει από τη ρουτίνα και το άγχος.

Παράλληλα, οι στόχοι ενισχύουν τη δέσμευση του αθλητή, δηλαδή την αποφασιστικότητά του να προσπαθήσει στο μέγιστο για την επίτευξη του στόχου του, αλλά και την επιμονή του να επιδιώκει το στόχο συστηματικά (Χρόνη, 2014).

Πότε να θέσω στόχους;

Οι μεγάλοι στόχοι θα πρέπει να καθορίζονται στην αρχή της προπονητικής περιόδου. Συστηματικά όμως οι αθλητές θέτουν στόχους που αφορούν αυτό που θέλει να επιτύχει στην προπόνηση της κάθε ημέρας, στην εβδομάδα, στο μήνα, στο τρίμηνο, στο εξάμηνο. Θέτοντας ένα στόχο, ο αθλητής προσδίνει κατεύθυνση στη δουλειά της κάθε ημέρας.

Ποιά είναι τα συνήθη προβλήματα στην τοποθέτηση και τον προγραμματισμό των στόχων των αθλητών;

• Η τοποθέτηση πολλών και σύνθετων στόχων που προκαλούν σύγχυση στον αθλητή,
• Δεν αναγνωρίζονται οι ατομικές διαφορές μεταξύ των αθλητών,
• Τοποθέτηση πολύ γενικών στόχων (ασάφεια, μη συγκεκριμένοι στόχοι),
• Αποτυχία στην τροποποίηση των στόχων εφόσον χρειάζεται.

Γι’ αυτό, οι στόχοι θα ήταν καλό να χωρίζονται σε: Βραχυπρόθεσμους, Μεσοπρόθεσμους αλλά και Μακροπρόθεσμους στόχους.

Επίσης, θέτουμε διαδικασίες (τι διαδικασία/στρατηγική θα ακολουθήσω), απόδοσης και αποτελέσματος.

Γι΄αυτό, καλό θα ήταν να απαντούν τις πιο κάτω ερωτήσεις:

Είναι ο στόχος μου στόχος:

Συγκεκριμένος; Μετρήσιμος; Εφικτός; Ρεαλιστικός; Απόδοσης; Προκλητικός; Προσωπικός; Καταγεγραμμένος;

Τέλος να θυμάστε ότι:

Οι στόχοι είναι καλό να αφορούν την τεχνική, στρατηγική, τακτική, γνώσεις, δύναμη, φυσική κατάσταση, διατροφή, συγκέντρωση, αυτοπεποίθηση, ηρεμία του αθλητή. Η εκτέλεση είναι αυτή που με τη σειρά της θα επηρεάσει το αποτέλεσμα (θέση, βαθμοί, πρόκριση) (Χρόνη, 2004)

Ξεκίνα και εσύ να θέτεις σωστούς και έξυπνους στόχους από σήμερα!!!

"Dreams are free. Goals have a cost. Time, effort, sacrifice, and sweat. How will you pay for your goals?"

Usain Bolt